To’g’ri dam olishni o’rganamiz

To’g’ri dam olishni bilasizmi? Ko’pchilik ehtimol «ha» deb javob beradi, lekin haqiqatan ham shundaymi? Ko’p ayollarning odatiy dam olish kunlari boshqa ish kuniga o’xshaydi: yuvish, tozalash, pishirish – shundaymi? Ish kunlarida esa odatda biz faqatgina Instagram-dagi yangiliklarni ko’rib chiqishimiz yoki Facebook va boshqa ijtimoiy tarmoqlarni ko’rib chiqishimiz mumkin.

Bu ta’til emas. Ijtimoiy tarmoqqa befoyda va ko’pincha mexanik ravishda kirib vaqt sarflab, biz miymizga dam bermaymiz. O’z navbatida, tarang miya tanamizni bo’shashtirishga imkon bermaydi. Va ko’pchilik dam olishga muhtoj emasliklarini aytishsa-da, barchamizning organizimimiz vaqti vaqti bilan dam olishni istaydi. 19-asrning oxirida italiyalik fiziolog olim Anjelo Mosso aqliy mehnat butun tanani zo’riqtirishini isbotladi.

Mosso ma’ruza qilgan professor mushaklar kuchining 20 foizini yo’qotishini isbotladi. 3 soat davomida imtihon bilan mashg’ul bo’lgan talaba mushaklarning kuchi esa 4 baravar kamayadi!

Shuning uchun, esda tuting: har kimga ta’til kerak. Dam olish uyat emas. Bu zaiflik va dangasalik emas, bu sizning miyangiz, tanangiz va aqliy balansingiz haqida qayg’urish. Tana yetarlicha dam ololmaganda, siz yomon uxlaysiz, asabiylashasiz, biror narsaga diqqatni jamlash qiyinlashadi – nafaqat siz, balki sizning oilangiz ham bundan aziyat chekadi.

Dam olish nima?

• faoliyatning o’zgarishi

Agar siz kun bo’yi kompyuterda ishlasangiz, unda siz u bilan dam ololmaysiz. Miya siz hali ham ishlayapsiz deb taxmin qiladi – va ha, bu smartfon va planshetlarga ham tegishli.

• faol ish

Dam olish – bu kuchni tiklash uchun qilingan ish. Televizor oldida kech yotish yoki uxlab qolish, yechinishga zo’rg’a vaqt ajratish – bu dam olish emas.

• o’z-o’zini parvarish qilish

Dam olish uchun sizga kuch kerak, shuning uchun siz charchaganingizdan oldin dam olishingiz kerak. O’zingizga g’amxo’rlik qiling: har soatda 10 daqiqadan dam olish maqsadga muvofiq.

Qanday dam olish kerak?

• ish va damni to’g’ri rejalashtiring

Agar siz qog’oz bilan ishlasangiz, odamlar bilan suhbatlashing. Agar siz odamlar bilan ishlasangiz, 10 daqiqa yolg’iz qoling. Agar siz tahliliy yoki matematik ish bilan shug’ullanadigan bo’lsangiz, ijodiy ishlang. Agar sizda xotirjam va monoton ish bo’lsa, o’zingizga qarshi turing va qilmagan narsalaringizni bajaring. Agar siz uy bekasi bo’lsangiz, uy yumushlarini bajaring va kompyuter o’yinini o’ynang yoki o’qing.

• miyani bo’shatish

Deraza oldiga keling, atrofni tomosha qiling, nafas olish mashqlarini bajaring: 4 soniya, uzoq vaqt silliq nafas oling, nafasingizni 4 soniya ushlab turing, 4 soniya davomida nafas oling – uzun va silliq. Eng muhimi – ish va nima qilishingiz kerakligi haqida o’ylamang.

• tanaga g’amxo’rlik qiling

Nafas olish mashqlari, yengil mashqlar qilish, hatto oddiy cho’zilish – bularning barchasi ishdan Internetga o’tgandan ko’ra ko’proq dam olishga yordam beradi. O’rningizdan turing, ofis yoki uy atrofida aylaning, cho’zilib, bir stakan suv iching: bunday qisqa tanaffus tanangizning «tizimi» uchun mukammal qayta yuklash bo’ladi.

Dam olish uchun nima qilishingiz mumkin:

• hech narsa qilmaslikni o’rganing: agar siz dam olishga yotsangiz, o’qimang, televizorni tomosha qilmang, hech narsa haqida o’ylamang. Faqatgina yoting va xotirjam nafas oling – bu sizning muvozanat va tinchlanishingizga yordam beradigan meditatsiyaga juda o’xshaydi.
• yetarlicha uxlang: oddiy haqiqatlarni eslang – Internetda vaqt o’tkazgandan ko’ra uy atrofida yurish yaxshiroqdir. Bir tomchi efir moyi yoki ko’pik bilan hammom qabul qiling, yostiqlarni yaxshilab silkiting, o’zingizga g’amxo’rlik qiling. Miya bo’shashadi va tanaga uxlash vaqti kelganligi haqida signal yuboradi; dam olish sifatli, uyqu esa tinch bo’ladi.
• sevimli mashg’ulotini toping: har qanday narsa bo’lishi mumkin – to’qish, chizish, fotosurat, kashta tikish, pishirish. Asosiysi jarayondan rohatlanishingiz kerak.
• o’zini tanqid qilmang: «men san’atkor emasman, qanday chizaman», «men yozuvchi emasman, nima yozaman», «ular meni masxara qilishadi» – bunday so’zlarni unuting. Siz buni dam olish uchun, o’zingiz uchun qilasiz, boshqa birov uchun emas.
• ilhomni kutmang: hatto eng buyuk shaxslar ham unga ishonishmagan. Ular ishlashni boshlaganlar va keyinchalik ilhom kelgan. Shuning uchun, o’sha rasmning g’oyasi sizga tashrif buyurishini kutmang – shunchaki rasm chizishni boshlang. Albatta, ilhomning yetishmasligi bahona bo’la olmaydi. Balki siz boshg’a mashg’ulot topishingiz kerakdur.